what
Essay 

About

Accompanying Essay for the Exhibition Practices of Unlearning by Ernest Borowski

---

Polish version below (-‿◦☀)

A Gathering of Vilas, Saliva, and Cybernetics

still from a video game Practices of Unlearning by Ernest Borowski, 2025

The origins of the Internet date back to the 1960s, when, in response to Cold War threats to U.S. national security, the Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) launched the ARPANET project. The goal was to develop a decentralized communication network that would be more resistant to potential attacks and failures, a crucial consideration in the face of nuclear threats. In 1969, the first connections were established between four academic institutions—the University of California at Los Angeles, the Stanford Research Institute, the University of California at Santa Barbara, and the University of Utah—laying the foundation for what would eventually evolve into today’s Internet (Leiner et al., 1997).

Representatives of the New Slavs reject this narrative, offering an alternative hypothesis for the Internet’s genesis. They believe it was created using the saliva of vilas—Slavic demons that, in folklore, often take the form of beautiful young women. The Neo-Slavs present a fascinating case of both continuity and transformation within Slavic beliefs. Their spiritual practices, rooted in ancient traditions, have been significantly reshaped by contemporary cultural and technological currents, serving as a living testament to the adaptive and reinterpretative processes that have shaped Slavic cosmology for centuries (Szymański, 2023).

In her work, The Cosmogony of Slavic Cybernetics, Halszka Bielewicz conducts an ethnoreligious analysis of the evolution of the Internet, interpreting it through the lens of New Slavic cosmogony. In their beliefs, the dominant scientific theory of the Internet’s technological origins is replaced by the idea that it was created by vilas—capricious Slavic beings often appearing as young women. According to this narrative, the Internet was spun from their saliva, designed to entangle and deceive humans.

Through extensive field research and focus group interviews with a hundred participants, Bielewicz demonstrates that, for the New Slavs, the Internet mirrors the vilas’ ability to provoke insatiable desires and addictions. While neuroscience explains these mechanisms through dopamine pathways, the Neo-Slavs attribute them to the influence of vilas. As one respondent put it:
"To create something so omnipresent, alluring, yet utterly addictive? It had to be the work of vilas."

exhibition views, Galeria im. Śleńdzińskich, Białystok, 2025

The earliest known mention of vilas can be found in the works of Procopius, a 6th-century Byzantine historian who described a Slavic tribe worshipping beings akin to nymphs. In South Slavic traditions, vilas were nature spirits whose cults persisted until relatively recently. Joseph Conrad, in his study on female deities in Bosnia, noted that these beliefs—particularly those depicting vilas as forest spirits—were still present in some communities as late as the 1970s. Local folklore often portrays these beings as dangerous to humans and agriculture; they could destroy crops with hail, kill men through tickling, or transform them into trees or stone (Jurie, 2010).

Folk art traditionally depicts vilas as beautiful young women with long hair, often scantily clad or entirely nude, with ethereal, translucent figures. Folklore also attributes them the ability to shapeshift into falcons, wolves, or horses. According to Polish tradition, vilas are the spirits of young women who led reckless, extravagant lives and were thus suspended between the heavenly and earthly realms (Noble, 2020). These beings—referred to variously as vile, wiły, or samowiły, depending on the region—typically appear in groups. As W. Klinger observed in reference to the samowiły:
"…they gather together, prepare their meals, feast, then wash their garments and dry them in the moonlight, guarding them closely, for all their power resides within their robes…" (Perełka, 1987).

In The Tale of the Internet’s Origin, which Bielewicz considers the most comprehensive testament to the Slavic cosmogony of the Internet, the motif of spitting plays a crucial role—it is a common Slavic symbol of creation. In Slavic mythology, Weles tore through the air with a monstrous cry, then spat, and the earth he cast forth formed great mounds, giving birth to the mountains (Bobrowski, Wrona, 2017).

Bielewicz and Novak (2024, 2021) argue that the Internet’s cosmogony is a natural continuation of this Slavic mythological lineage:
"Documenting the contemporary religious practices of the Neo-Slavs reveals how ancient traditions have not only survived but also transformed, constituting an Eastern European variant of the New Age movement. The Tale of the Internet’s Origin exemplifies the Neo-Slavic worldview, in which technology assumes a primordial, biological form imbued with the mischievous nature of the vilas."

A particularly striking aspect of this narrative is the portrayal of Perun, who remains merely an observer. Though positioned atop the Tree of Life, the symbol of supreme power, he appears weaker than the young, sensual vilas. This reference to the matriarchal aspects of Slavic culture highlights the notion that female power was historically a key force in Slavic societies. According to Bielewicz, this power is not a modern construct but rather a return to an original source of feminine strength.

Once again, a gathering of beautiful vilas assembled by the Narwia River. After a day of bathing and feasting, the eldest called out:
— Time to dance!

They danced in a circle. A ring. A choro. Demons, devils, and spirits joined them in revelry. Until the pale dawn.

And tomorrow, all of it will be covered in lush grass. Wherever the vilas’ feet had touched the earth, dictamnus albuswould bloom, alongside mushrooms—their favorite delicacy.

The Tale of the Internet’s Origin (Excerpt)

Bibliography

Bielewicz, H. and Novak, M., 2024. The Cosmogony of Slavic Cybernetics. 1st ed. Warsaw: Polish Ethnographic Publishing House.

Bobrowski, J. and Wrona, M., 2017. Slavic Mythology. 1st ed. Ożarów Mazowiecki: Bosz Publishing House.

Hafner, K. and Lyon, M., 1996. Where Wizards Stay Up Late: The Origins of the Internet. New York: Simon & Schuster.

Jurie, D., 2010. A Treatise on the South Slavic Vila. Master of Arts Thesis. McMaster University.

Leiner, B.M., Cerf, V.G., Clark, D.D., Kahn, R.E., Kleinrock, L., Lynch, D.C., Postel, J., Roberts, L.G. & Wolff, S., 1997. "The Past and Future History of the Internet." Communications of the ACM, 40(2), 102-108.

Noble, G., 2020. Understanding the Digital Divide: A Theoretical Analysis. London: Digital Futures Press.

Szymański, T., 2023. Modern Myths and Digital Cultures. Warsaw: Academic Press of Poland.

---

Gromada wił, ślina i cybernetyka

Słowiańska kosmogonia internetu


Gromada pięknych wił siedziała nad rzeką Narwią. Śmiały się i śpiewały. Jedna z nich pluła z nudów na swoją dłoń i, przykładając dłoń do dłoni, bawiła się swoją śliną, z zaciekawieniem obserwując lepkie nitki tworzące sieć. Zawołała do swoich towarzyszek:
– Hej, a gdyby tak stworzyć sieć i opleść nią ludzi?

Druga odpowiedziała:
– Mogłybyśmy wtedy wszystkimi nimi rządzić.

– Według naszych najdzikszych kaprysów – dopowiedziała trzecia.

Od wieków robiły to ludziom, ale głównie mężczyznom. Oślepiały, zatańcowywały na śmierć. Doprowadzały napotkanych na górskich szlakach i w lasach młodzieńców do szaleństwa. Szaleństwa żądz, których nie sposób byłoby zaspokoić. Czasami przybierały postać wilków, koni, łabędzi lub sokołów. Czasami były wiatrem.

Napluły więc wszystkie, całą gromadą, na dłoń najmłodszej z nich i palcami bawiły się śliną, tworząc sieć przypominającą tę pajęczą. Spojrzały na siebie w milczącej zgodzie i zanuciły pieśń wiatru. Przemieniły się w wir gorącego powietrza i, okrążając cały świat, oplotły go śliną.

Perun, obserwując je z korony Drzewa Życia, powiedział:
– Na nic zda się tu mój sprzeciw. Ludzie są irytujący, niech ich coś oplecie.

Baśń o powstaniu Internetu (fragment)


still from a video game Practices of Unlearning by Ernest Borowski, 2025

Geneza Internetu sięga lat 60. XX wieku, kiedy to w obliczu zimnowojennych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych, Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) rozpoczęła projekt ARPANET. Celem tego przedsięwzięcia było opracowanie zdecentralizowanej sieci komunikacyjnej, odporniej na potencjalne ataki i awarie, co było istotne w kontekście zagrożenia nuklearnego. W 1969 roku zainicjowano pierwsze połączenia między czterema placówkami akademickimi: University of California w Los Angeles, Stanford Research Institute, University of California w Santa Barbara oraz University of Utah, co ustanowiło podstawy dla dalszego rozwoju sieci, która ostatecznie ewoluowała w dzisiejszy Internet (Leiner et al., 1997).


Przedstawiciele plemienia Nowych Słowian odrzucają tę narrację wysuwając alternatywną hipotezę genezy Internetu. Wierzą, że został on stworzony z wykorzystaniem śliny Wił – słowiańskich demonów przybierających w ludowych przekazach postać atrakcyjnych, młodych kobiet. Nowi Słowianie (Neo Slavs), stanowią Interesujący przykład kontynuacji oraz daleko idących przekształceń wierzeń słowiańskich. Ich praktyki kultowe, zakorzenione w dawnych tradycjach, uległy znacznym modyfikacjom pod wpływem współczesnych nurtów duchowych i społecznych, co czyni je żywym świadectwem procesów adaptacji i reinterpretacji, które od stuleci towarzyszą słowiańskim wyobrażeniom religijnym (Szymański, 2023).

W swojej pracy zatytułowanej Kosmogonia Słowiańskiej cybernetyki, Halszka Bielewicz przeprowadza etnoreligioznawczą analizę ewolucji Internetu, interpretując ją przez pryzmat kosmogonii Nowych Słowian. W ich wierzeniach, dominującą naukową teorię o technologicznych korzeniach Internetu zastępuje przekonanie, że stworzyły go wiły – kapryśne słowiańskie byty, często ukazujące się pod postacią młodych kobiet. Według tej narracji, sieć powstała z wykorzystaniem śliny wił, co miało służyć uwikłaniu i zwodzeniu ludzi. Na podstawie szczegółowych badań terenowych oraz wywiadów fokusowych przeprowadzonych z grupą stu osób, Bielewicz wskazuje, że dla Nowych Słowian Internet odzwierciedla zdolności wił do wywoływania niepohamowanych pragnień i nałogów. Podczas gdy neuronauka wyjaśnia te mechanizmy poprzez ścieżki dopaminowe, Nowi Słowianie interpretują je jako efekt wpływu wił. Jeden z respondentów podsumował: „Stworzyć coś tak wszechogarniającego, pociągającego, ale i uzależniającego? Musiały to być wiły.”


exhibition views, Galeria im. Śleńdzińskich, Białystok, 2025

Najwcześniejszą wzmiankę o vilach (wiłach) można odnaleźć w dziełach Prokopiusza, bizantyjskiego historyka z VI wieku, który opisał spotkanie ze słowiańskim plemieniem czczącym istoty zbliżone do nimf. W tradycji Południowych Słowian vila (wiła) funkcjonowała jako duch natury, a jej kult przetrwał do niedawna. Joseph Conrad, w swoim opracowaniu o żeńskich bóstwach w Bośni, odnotował, że wierzenia te – zwłaszcza vile jako duchy leśne – były obecne jeszcze w niektórych społecznościach w latach 70. XX wieku. W lokalnych przekazach istoty te przedstawiano nierzadko jako szkodliwe dla ludzi i upraw; mogły niszczyć plony gradem, uśmiercać mężczyzn poprzez łaskotki lub przemieniać ich w kamień bądź drzewo (Jurie, 2010).

W sztuce ludowej ukazuje się je zazwyczaj jako piękne, młode kobiety z długimi włosami, często skąpo ubrane bądź nagie, o półprzezroczystych, efemerycznych sylwetkach. Teksty ludowe przypisują im także zdolność do przemiany w sokoły, wilki czy konie. Według polskiej tradycji, vile są ukaranymi dziewczętami, zawieszonymi między sferą niebiańską a ziemską z powodu lekkomyślnego, ekstrawaganckiego życia (Noble, 2020). Demony te (nazywane w zależności od regionu vile, wiły bądź samowiły) zazwyczaj występują w grupach. Jak zauważył W. Klinger, w kontekście samowił „…zbierają się razem, gotują strawę i posilają się, po czym piorą swe szaty i suszą je w świetle księżyca, pilnie ich strzegąc, gdyż w nich zawarta jest cała ich siła…” (Perełka, 1987). Lokalna tradycja ludowa umiejscawia ich obecność najczęściej na polach, w lasach oraz nad rzekami.

W Baśni o powstaniu Internetu, którą Bielewicz uznaje za najpełniejsze świadectwo słowiańskiej kosmogonii Internetu, istotny jest motyw plucia – zgodnie z tradycją słowiańską często symbolizujący akt kreacji. „Weles rozdarł powietrze potwornym  krzykiem po czym splunął, a ziemia która z siebie wyrzucił tworzyła potężne kopce. Tak powstały góry”. W  fabularyzowanej Mitologii słowiańskiej czytamy, że to właśnie dzięki splunięciu kawałkami ziemi przez Welesa powstały góry (Bobrowski, Wrona, 2017).

Kosmogonia Internetu jest niejako nieuniknioną kontynuacją tej linii narracyjnej „Dokumentowanie współczesnych praktyk religijnych Nowych Słowian ukazuje, jak dawne tradycje nie tylko przetrwały, lecz także podlegały przeobrażeniom, stanowiąc środkowo i wschodnio-europejską odmianę nurtu New Age. Baśń o powstaniu Internetu stanowi znakomity przykład postrzegania świata przez Nowych Słowian, w którym technologia przyjmuje formę pierwotnie biologiczną, wzbogaconą o typową dla wił frywolność”. (Bielewicz, Novak, 2024, 2021)

Szczególną uwagę zwraca sposób ukazania Peruna, pełniącego tu wyłącznie funkcję obserwatora. Mimo że umiejscowiony jest na szczycie Drzewa Życia – symbolu wszechmocy – pozostaje w tej koncepcji słabszy od młodych, zmysłowych wił. Widzimy tu  odniesienie do matriarchalnych elementów kultur słowiańskich, gdzie kobieca moc bywała kluczowym pierwiastkiem sprawczym. Jak podkreśla Bielewicz, nie jest to siła uzyskana w wyniku współczesnych przemian, lecz raczej powrót do pierwotnego źródła kobiecej potęgi.

Najnowsza sztuka ludowa Słowian, obejmująca m.in. ceramikę, rzeźby w drewnie czy tradycyjne tkactwo, podejmuje wielokrotnie motywy słowiańskiej kosmogonii Internetu. Etnologowie wskazują, że obecność tych akcentów jest zauważalna w codziennym życiu Nowych Słowian. Do najbardziej spektakularnych przykładów takiego rękodzieła zaliczyć można Kilim Cybernetyczny znajdujący się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Belgradzie. Jest to dwustronna tkanina, łącząca pradawne estetyki Słowian zachodnich i południowych z kulturą Internetu XXI wieku. Na kilimie ukazano wiły w formie efemerycznych e-girls, co stanowi odniesienie do memu „When The Whole Squad Ethereal”; scena rozgrywa się jednak nad rzeką, nad którą widnieje lewitujący zegar-słońce. Z kolei w tzw. krajkach – wąskich taśmach tkanych z kolorowych nici, służących dawniej do wykańczania mankietów, kołnierzy i spódnic – niejednokrotnie występuje motyw nitki bądź sieci, rozumiany przez Nowych Słowian jako symbol Internetu i cybernetyki.

Analizując słowiańską kosmogonię Internetu, należy również wspomnieć o rytuałach towarzyszących temu zjawisku. Na stronie Modern Slavs Association zamieszczono szczegółowe wskazówki dotyczące rytuałów internetowych. W przypadku słabego łącza lub niskiej prędkości przesyłu zaleca się okadzanie routera szałwią oraz rytualne plucie na własną dłoń. Natomiast w sytuacji całkowitego zerwania połączenia, oprócz ponownego uruchomienia urządzenia, sugeruje się dokonanie pełnego resetu poprzez rytuał palenia liści lipy (u Słowian „Tilia”). Wskazówki te odnoszą się zwłaszcza do sieci DSL, kablowych i światłowodowych, natomiast przy korzystaniu z internetu 5G zaleca się poślinienie urządzenia. Zdaniem Nowych Słowian, dzięki takim praktykom można przebłagać kapryśne wiły, które w najmniej odpowiednich momentach powodują zerwanie połączenia. Rytuały te mogą być praktykowane przez osoby w każdym wieku i niezależnie od płci, stanowiąc element scalający społeczność.

Gromada pięknych wił zebrała się ponownie nad Narwią. Po długim dniu kąpały się w rzece, gotowały strawę. Po posiłku obfitym wigor odzyskały i wtem najstarsza zawołała:
– Czas na tańce!

Tańczyły w kole. Koło. Choro. W zabawie tej towarzyszyły im demony, diabły i latawce. Do świtu bladego.
A jutro wszystko to okryje się bujną trawą. Tam gdzie stopy wił ziemię podeptały, tam dictamnus albus urośnie i grzyby – ich przysmak ulubiony. Baśń o powstaniu internetu (fragment)

Bibliografia

1. Bielewicz, H. and Novak, M., 2024. Kosmogonia Słowiańskiej cybernetyki. 1st ed. Warszawa: Wydawnictwo Etnograficzne Polska.
2. Bobrowski, J. and Wrona, M., 2017. Mitologia słowiańska. 1st ed. Ożarów Mazowiecki: Bosz Publishing House.
3. Hafner, K. and Lyon, M., 1996. Where Wizards Stay Up Late: The Origins of the Internet. New York: Simon & Schuster.
4. Jurie, D., 2010. A Treatise on the South Slavic Vila. Master of Arts Thesis. McMaster University.
5. Leiner, B.M., Cerf, V.G., Clark, D.D., Kahn, R.E., Kleinrock, L., Lynch, D.C., Postel, J., Roberts, L.G. & Wolff, S., 1997. "The Past and Future History of the Internet." Communications of the ACM, 40(2), 102-108.
6. Noble, G., 2020. Understanding the Digital Divide: A Theoretical Analysis. London: Digital Futures Press.
7. Szymański, T., 2023. Modern Myths and Digital Cultures. Warsaw: Academic Press of Poland.